Кога во 1985 година свечено излезе од печатницата, никој не се сомневаше дека големата хартиена банкнота од 5.000 динари во тоа време, со ликот на Јосип Броз Тито, ќе биде една од ретките што ќе останат „жива“ и откако југословенскиот динар беше „погребан“.
И денес ја има во нумизматички збирки, но во историјата не влезе како вредна банкнота, туку како „роба со грешка“, а цената на тие примероци со грешка денес е и до десет пати повисока од цената на старите банкноти со иста вредност, но без мана. Оние без грешки може да се купат за само неколку стотини динари, а оние со грешки треба да се издвојат од 3.000 и повеќе динари.
Банкнотите со грешка вредат повеќе
Меѓутоа, оние што сакаат да купат банкнота со грешка ќе мора да издвојат повеќе отколку за нејзиниот „близнак без мана“, бидејќи на нумизматичкиот пазар денес таа е и до десет пати поскапа од банкнотата со точната година на смртта на Тито.
Имено, во поранешната држава, на почетокот на осумдесеттите години на минатиот век, беше одлучено дека е време малку дотраената серија банкноти што дотогаш беа во оптек да се заменат со свежи и помодерни.
Идејата беше, во оваа нова серија, банкнотите со различна вредност да претставуваат една од југословенските републики. Беше предвидено на задната страна на банкнотата да има препознатлив мотив од републиката што ја претставува, а на лицето на банкнотата портрет на историска личност од таа република.
Грешка на банкнотата од 5.000 со ликот на Тито
Набрзо, идејата премина во реализација, а во 1985 година започна издавањето на нова серија банкноти, со воведувањето на банкнотата од 5.000 динари, на која беше ликот на Јосип Броз Тито. Токму на првата банкнота е потврдено дека „првите мачиња се фрлаат во вода“, иако, поради нејзината вредност за фрлање не станувало ни збор.
По сите контроли што ги поминала првата и најголемата банкнота од новата серија, таа излегла од печатницата како „роба со грешка“, бидејќи со ликот на Тито и годината на неговото раѓање, 1892 година, како година на смрт, наместо 1980 година, по грешка е внесена 1930 година, пишува Вечерњи лист.
Според информациите од банкнотата, на денот на нејзиното издавање Тито бил мртов повеќе од половина век, иако од неговата смрт поминале само пет години.
Иако беше наведено дека погрешно наведената година на смртта на Тито не е единствената грешка, бидејќи ниту изгледот ниту описот на банкнотата не соодветствуваат со објавената во службениот весник. Генералниот директор на Институтот за производство на банкноти тогаш изјави дека од 14 милиони испечатени банкноти, само четири отсто од нив имале грешки. Според таа пресметка, во оптек биле значителен број од дури 560.000 „фелерични банкноти“.
Банкнотата не е повлечена
Но, иако според меѓународните прописи, поради само една на илјада банкноти со видлива грешка, државата треба да ја повлече од оптек целата спорна серија, банкнотата со ликот на Тито и со многу видлива грешка сепак не беше повлечена.
На чуден начин беше „казнета“ банкнотата која беше втора по вредност и која требаше да го види светлото на денот во 1986 година. Иако матриците беа готови и сè беше подготвено за нејзино печатење, банкнотата од 1.000 динари со ликот на Вук Стефановиќ Караџиќ, која требаше да ја претставува Србија, никогаш не беше пуштена во оптек, делумно затоа што ја „изеде инфлацијата“, заради што се одело на издавање банкноти со се поголеми апоени.
A Yugoslavia 5,000 Dinara banknote dated 1985 with former president Jospi Bronz Tito on the front. Printed by the Yugoslavia Money Making Factory ( Narodna Banka Jugosavije Zavod za Izradu Novčanica Stastavu I Kovanog Novca Beograd). #banknotes #money #Yugoslavia #dinara pic.twitter.com/9JOaTNbqWv
— Brian Imagawa (@rocketdog632) February 13, 2020
